Tribun Logo

جک دیوید الر دارای دکترای انسان شناسی و دانشیار بازنشسته انسان شناسی در دنور، کلرادو است. او در حال حاضر رئیس انسان شناسی جهانی دین با مرکز جهانی تحقیقات دینی (GCRR) است. او نویسنده بیش از دوجین کتاب، از جمله معرفی انسان‌شناسی دین و عقاید ظالمانه، خشونت فضیلت‌گرا: خشونت مذهبی در فرهنگ و تاریخ است.

نشریه‌ی «مطالعات سکولار» یا Secular Studies که انتشاراتِ بریل آن را منتشر می‌کند در اُکتبر سال گذشته‌ی میلادی مقاله‌ای را با عنوان «سونامیِ خاموش: بی‌دینی و خداناباوری در جهانِ اسلام» (فایل در انتهای یادداشت آمده است) منتشر کرد که در آن جَک دِیوید اِلِر (Jack David Eller) به بررسی پدیده‌ی بسیار تأثیرگذار اما خاموش و نادیده‌ گرفته‌ شده‌ی «بی‌دینی و خداناباوری» پرداخته است. مقاله افزون بر اینکه نتایج تعدادی از پیمایش‌ها و نظرسنجی‌ها در کشورهای مسلمان‌نشین را آورده است،‌ به خودِ معانی و دلالت‌های بی‌دینی و خداناباوری در جوامع مسلمان نیز پرداخته است و مخاطرات زندگی با بی‌دینی یا خداناباوری در چنین کشورهایی را نیز بررسی کرده است.

ترجمه‌ای آزاد از چکیده‌ی مقاله:

هم دانشمندان و هم عموم مردم تمایل دارند که تصور کنند اسلام از مدرن‌ شدن و سکولار شدن مصون است و همه‌ی مسلمانان، مذهبی‌هایی متعصب‌اند. با این حال، مراجع مذهبی افزایش تعداد بی‌ایمانان در کشورهایی که اکثریتِ جمعیت‌ آنها مسلمان‌اند را «سونامی» خوانده‌اند. این مقاله، در یک فراتحلیل، به بررسی پژوهش‌ها و پیمایش‌های موجود درباره‌ی بی‌دینی و خداناباوری در کشورهای اسلامی می‌پردازد. مقاله پس از بررسی اطلاعات آماری بی‌دینی و خداناباوری در کشورهای اسلامی، از جمله در مصر و ایران و عربستان، معانی و دلالت‌های «بی‌دینی» را در زبان کشورهای اسلامی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که معنای‌ این واژه‌ها الزاماً معادل معنای‌شان در زبان انگلیسی نیست، بلکه در رابطه با مفاهیم محلیِ «دین» و «دین‌داری» ساخته شده‌اند. این مقاله سپس درباره‌ی خطرات اجتماعی و حقوقی که افراد بی‌ایمان و خداناباور را در جوامع دینی‌ تهدید می‌کنند بحث می‌کند؛ و در نهایت به بررسی زندگی و فعالیت‌های بی‌دینان و خداناباوران به صورت فردی، گروهی، و مجازی می‌پردازد. مقاله با تأملاتی درباره‌ی مدرن‌سازی و سکولارسازی پایان می‌یابد و به نیروهایی اشاره می‌کند که بی‌ایمانی را در زمینه‌های اکثریت مسلمان ممکن و رایج کرده‌اند و منجر به ظهور سکولاریسم‌ها و خداناباوری‌های خاص و گوناگون شده‌اند.