تورکجه نؤرحه یازیب، اوخویوب، ازبرله‌میش چوخلو اینسانلا یاخیندان ایلگیده اولموشام. بو نؤوحه‌لرین تورکجه اولماسی هئچ زامان او اینسانلاردا تورکجه‌یه ماراق یاراتماییب، اونلاری تورکجه‌نی اؤیرنیب قوروماغا ایتهلهمهییبدیر. اؤرنک اولاراق " کتاب خوب " شئعرینین شاعیری کیمی تانینمیش " مصطفی رحماندوست" تورکجه نؤوحه کیتابلاری واسیطه‌سیله شئعر دونیاسینا قدم قویوبدور. آما تورکجه نؤوحه‌لر اوندا تورکجه شئعر یازماغا هوس یاراتماییبدیر. چونکو او نؤوحه‌لرده دیل چوخ ده‌یرسیز بیر آراج سوییه‌سینه یئندیریلیب هئچ زامان دیققت مرکزینه چئوریلمیر.
مرثیه ادبیاتیندا دیل آراجدیرسا، تورکجه اوچونجو روتبه‌لی آراج سانیلاراق اینانیلماز درجه تحقیر ائدیلیر. بو ادبیاتدا همه‌شه مقدمه عربجه‌دیر(السلام علیک باشلانغیجلاری). سونرا شئعرین قونوسو فارسجا سؤیلنمیش نئچه بئیت‌ده اوخوجولارا بیان ائدیلیر. نهایت او نئچه بئیتین اوزون-اوزادی آچیقلاماسی تورکجه سؤیله‌نیلیر. محض بونا گؤره، بو گونه قدر هئچ مرثیه کیتابینین آدی تورکجه دئییل. اولادا بیلمز؛ چونکو بو دیل، او اورتامدا یازیلان کیتابلارین جیلیدینه قونماق شرفینه لاییق گؤرونمور!. یادگار یحیوی، آمال منزوی، اسرار کربلا و اشک وصال کیمی کیتابلارین ایچ شئعرلری تورکجه اولسادا، دیش گؤرونوملری تورکجه اولمامالیدیر. بو کیتابلارین فهرست‌ینده و شئعرلرین باشلانغیجیندا گئدن عنوانلار دا همه‌شه فارسجا اولور. اؤرنک اولاراق احوالات رقیه در خرابه شام کیمی شئعرلر.
سندسیز دانیشمالارا آلیشمیش مداحلارین های کویلرینه باخمایاراق، آذربایجان مرثیه ادبیاتی یالنیز کئچن یوز ایلده گئنیشله‌نیبدیر. یحیوی، منزوی، ذاکر و انور کیمی شاعیرلرین هامیسی چاغداشدیرلار. مشروطه دؤنمینده آذربایجان تاریخیله قورشانمیش یازارلارین هئچ بیری اوگونکو آذربایجاندا شبئه خوانلیق مراسیملرینی قلمه آلماییبلار. 1330-جو ایلین مهرآیینین 23.ونده ایلک دؤنه اولاراق اورمیه‌ده عزادار دسته‌لری تاسوعا گونو قبریستانا زیارته گئدیر و اوگوندن بری تاسوعا مراسیملری او شهرده بیر دب کیمی یئرینه دوشور. ایندی او شهرین واعظلری بو رسمی نئچه یوزایللیک دب کیمی تقدیم ائدیرلر. 1325-جی ایلینده (آذرین 14-و) ایلک دفه اولاراق خیاو شهرینده شبئه چیخارتما تؤرنی قورولوبدور. نئچه همدانلی آدام گلیب خیاودا شبئه ایفا ائدیبلر. ابوالفضل اسکندری شبئه متنلرینی اونلاردان آلیب و مجید ناصری هر ایل اونو یئنیدن یازیبدیر. اونلار میرعلی معصومی و یوسف موحدله بیرلیکده خیاودا ایلک دفه شبئه چیخاردیبلار. بو تاریخین 1324 اولایلارییلا ایلگیسی اولسا چوخ چوخ قورخمالییق!
کئچن یوز ایلده آذربایجاندا مدنی چالیشمالارا لازیم یئتنکلر او جومله‌دن خوش سسلی اینسانلار، تئاتر و درنک یاراتماغا ماراقلی آداملار و شاعیرلر باجاریقلارینی ایلده ایکی آی سورن بو تؤرنلرین آیاغینا تؤکوب باشقا ساحه‌لری قیسیر قویوبلار.
ایراندا دیانت ایله سیاستین بیربیرینه قاریشماسی هر ایکیسینه اولدوقجا زیان وئردی. بیز بو تجروبه‌دن یولا چیخاراق کیملیکچی حرکتی مرثیه تؤرنلریندن قورومالییق.