İran cəmiyyətinin problemləri və onların həll yollarının əsasları ilə bağlı
Azərbaycanın bir qrup demokratiya tərəfdarlarının bəyanatı
07/09/1401
Biz Azərbaycanın bir qrup demokratiya tərəfdarı olaraq ölkənin hərtərəfli inkişafı üçün aşağıdakı maneələri və problemləri həll etməyi zəruri hesab edirik.
İnanırıq ki, bu çözüm beynəlxalq standartlara və insan hüquqları, dil hüquqları, milli, dini və linqvistik azlıqlara mənsub insanların hüquqları, mülki-siyasi hüquqlar, iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında beynəlxalq paktlara uyğunlaşdırmaqla yanaşı, o standartlara əsaslanmalıdır. Həmçinin qadınlara qarşı hər hansı ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması, hər cür irqi ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması, uşaqların hüquqları, dünyanın mədəni və təbii irsi, təlim-tərbiyədə ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi, ətraf mühitin qorunması haqqında Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və YUNESKO-nun təsdiq etdiyi konvensiyaları nəzərdən keçirib, tərtib edilməli və həyata keçirilməlidir:
1- Avtokratiya Məsələsi və Onun törətdiyi problemlər
“Demokratiyaya” keçidin zərurəti, yəni vətəndaşların fərdi, sosial hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi, hakimiyyətlərin üç qüvvəsininin real bölünməsi və müstəqilliyinin təmin edilməsi, ifadə azadlığının və informasiyanın sərbəst axınının təmin edilməsi, azad seçkilərin keçirilməsi, xalqın referendum hüququnun tanınması, xalqın səsvermə prosesinə cəlb edilməsi. ölkə işlərinin idarə edilməsi, məhkəmələrin şəffavlığı, cəmiyyətin daha təhlükəsiz olması üçün formalaşmış paralel ideoloji institutların ləğvi. Partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və ictimai medianın azadlığının təmin edilməsi.
2- Qadın Məsələsi
A: Qadın və kişi hüquqlarının tam bərabərliyinin təmin edilməsi, onlara qarşı təzyiq, ayrı-seçkilik, aşağılanma və zorakılığın bütün təzahürlərinin aradan qaldırılması, qadınların ictimai inkişafda aktiv rolunun qəbul edilməsi, mədəni maneələrin aradan qaldırılması, onların hüquqlarının qorunması yolu ilə qadınların problemlərinin həllinin zəruriliyi. Müvafiq vəzifələrdə olması ölkənin bütün sosial, iqtisadi, inzibati, siyasi sahələrində iş və makro idarəetmə.
B: Bütün növ ayrı-seçkiliyə (irqi, linqvistik, sinif və yaş) məruz qalan və onların mürəkkəb təsirlərindən əziyyət çəkən qadınlara xüsusi diqqət yetirilməli. Keçmiş onilliklərdə onlara edilən təzyiqlərdən və sosial-siyasi, iqtisadi, hüquqi normaların pozulmasından xilas olmaq üçün müsbət ayrı-seçkiliyin tətbiq edilməsi zərurəti vurğulanır.
3-Mədəni Cəmiyyətlər və Millətlər Məsələsi
A: İran bütün iranlılara məxsusdur, bu üzdən də İranın bütün mədəni toplumları və millətləri bərabər hüquqlara yiyələnməlidir. Hər kəsin dili və mədəniyyəti ayrı-seçkilik olmadan ədalətli şəkildə qorunmalıdır. Ana dilini öyrətmək və ana dilində təhsil almaq bütün insanların təbii haqqıdır.
B: Ölkənin inzibati və siyasi strukturunda mərkəzləşdirilmiş sistemdən müxtəlif dövlətlərdən ibarət demokratik federalizm sisteminə köklü transfer edilməsinə ehtiyac duyulur. Bu da əyalət məclislərinin və yerli siyasi-inzibati institutların yaradılması ilə baş verə bilər, Belə olan təqdirdə bütün iqtisadi və mədəni ayrı-seçkiliklərin aradan qaldırılması, millətlərin ölkənin ictimai işlərinin idarə edilməsinə cəlb edilməsi və s. ilə həyata keçirilə bilər.
4- Mərkəz-Haşiyə(Periferiya) Boşluğu
Məhrum ərazilərin xeyrinə müsbət ayrı-seçkiliyin tətbiqi yolu ilə periferik məhrum ərazilərdən hər hansı ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması, həmçinin həmin ərazilərdə məhrumiyyətlərin aradan qaldırılması üçün investisiyaların və infrastrukturun inkişafının zəruriliyi meydana çıxır.
5- Ekologiya Böhranı
A: Ətraf mühitin dirçəldilməsi, qorunması ya da onun məhvinin qarşısının alınması, təbii sərvətlərin çirklənməsi, göllərin, bataqlıqların quruması, torpaq eroziyası, səhralaşma, yeraltı suların itirilməsi və düzənliklərin çökməsi ilə mübarizə (bunlardan başqa İqlim dəyişikliyinin qlobal səbəbi), əsasən balanssız inkişaf siyasətinin həyata keçirilməsi əhalinin həddindən artıq artması və onun qeyri-mütənasib yayılması ilə əlaqədardır.
B: Nəzərə alsaq ki, İranda ən önəmli ekologiya böhranı su böhranıdır. Belə görünür ki, biz tezliklə müxtəlif su hövzələri və iqlim miqrasiyaları arasında su üzərində münaqişələrinin və müharibələrinin baş verəcəyinə şahid olacağıq. Ona görə də ekologiya planlaşmasında su böhranının həllinə üstünlük verilməlidir.
6- Yaş Fərqi və Gənclik Problemləri
A: Fərdi və sosial azadlıqları gənc nəslin universal və ciddi tələblərindən biri kimi tanımaq, müəyyən mədəni-əxlaqi standartları tətbiq etmək üçün istənilən sərt müdaxilə siyasətini ləğv etmək gərəkir.
B: Patriarxat siyasi hakim sistemdə əsaslı dəyişikliklər edilməsi, müstəqil gənclər institutları və nazirliklərinin yaradılması, təhlükəsizliyin təmin edilməsi və gənc nəslin ümidinin artırılması, İranın təhsil və inzibati sistemində əsaslı islahatların aparılması, gənclərin işinə yenidən baxılması. milli qəbul imtahanı, gənclər üçün sistem xidməti kifayət qədər və bərabər iş imkanlarının yaradılması zəruriliyi meydana çıxır.
7- İqtisadi Böhran və Sinif Boşluğu
A: Müəyyən qrupların xeyrinə qarət və talan imkanlarını təmin edən, inflyasiya, struktur durğunluğu, əlverişsiz biznes mühiti kimi nəticələrə səbəb olan, ölkənin rant və neft iqtisadisadiyyati sistemində əsaslı dəyişikliklərə ehtiyac duyulur. İctimai istedadları inkişaf etdirmək və ondan istifadə etmək imkanı, gələcəyi aydın deyil. İnsanların və xüsusən də cəmiyyətin dinamik nəslinin (gənclərin) qarşısında qaranlıq təsvirini tərsim etmiş. Bu üzdən eksperimental prinsiplərə, müasir biliklərə əsaslanaraq bütün iqtisadi amillərin imkanlarından istifadə etməklə inkişaf yönümlü və səmərəli iqtisadi sistemlərin yaradılması, bacarıqların, ümumi yaradıcılığın və sahibkarların təşəbbüslərinin artırılması, iqtisadi sabitliyin yaradılmasına çalışılması, qiymətlərin sabitləşdirilməsi, investisiyaların gücləndirilməsi və artan ictimai gəlir, ədalətli bölgüsü, İşsizliyin azaldılması gərəkir.
B: Monopoliyaya, inzibati korrupsiyaya və iqtisadi imkanlarda hər cür ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə yolu ilə insanların əksəriyyətinin arzusu olaraq sosial ədalətin təmin edilməsi zərurətidir. İnflyasiyanın təsirinin əmək haqqı alanların həssas təbəqəsi (fəhlələr, qulluqçular, təqaüdçülər və s.) üçün tam kompensasiya edilməsi vacib şərtlərdən sayılır. Həmçinin Metropolislərin yoxsul sakinlərinin məhrumiyyətinin aradan qaldırılması siyasətinin irəli sürmək lazımdır.
8- Dini və İdeoloji Ayrı-Seçkilik
Müxtəlif dinlərin və onlara inanan insanların bərabərliyinin təmin edilməsi zərurəti, dini mərasim və ayinlərin keçirilməsi azadlığı, din institutunun hakimiyyət institutundan ayrılması, dini ayinlərlə bağlı hər hansı ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması siyasətini həyata keçirmək lazımdır.
9- Beynəlxalq Gərginliklər
Ölkənin xarici əlaqələrdə gərginliyin azaldılması, sülhün və sabitliyin təmin edilməsi, xarici siyasətdə ideoloji yönümlü perspektivin ləğv edilməsi, militarizmdən uzaqlaşdırılması və s. hər hansı siyasi-hərbi asılılıq və qarşısını almaq siyasətini irəli sürmək gərəkir.
***
İnanırıq ki, vicdanlı qüvvələr və ölkənin siyasi müstəvisində rol ala biləcək insanlar yuxarıda qeyd olunan məsələlərin habelə dilemmaların dərk edilməsi istiqamətində addımlar atmalı, onlar (hökmdarlar) yanaşma və siyasətlərini bu məsələlərin fərdi həllinə yönəltməlidirlər,
Bununla bağlı, biz Azərbaycanın bir qrup demokratiya tərəfdarları olaraq yuxarıda qeyd olunan məsələləri, xüsusilə İran etnik qrupları və millətləri ilə əlaqədar məsələləri, eləcə də Azərbaycanın konkret məsələlərini izah etməyə və aydınlaşdırmağa hazır olduğumuzu bildiririk.
1- Cəlil Şərəbianlu 2- Alirza Sarrafi 3-Əli Fərid Yəhyai 4- Həsən Ərk 5- Abbas Purəzhəri 6- Tahir Hüseynzadə Hanuyi 7- Allahhverdi Əzimi 8- Mahmud Aqayi 9- Tovfiq Mortazapur 10-Seyid Məhəmməd inişcui 12- Haşım İsmayılı 13- Saleh Giramifər 14 - Ayyub Sharifi15- Vəhid Munadi16- Səməd Sabbağ 17- Hamid Əmini 18- Isa Nəzəri19- Həsən Raşidin 20- Cəfər Keyvançhr 21- Mir Ismayıl Yəzdani 22- Məsud Dəsmalçı 23- Mənsur Heydəri 24- Əsgər Qərəxani 25- Tahirə Nəqəvi 26- Eyvəz Səfəri 27- Hüseyn Əhmadzadə Hərgüli 28- Əbülfəzl Heydəri 29- İbad Rəfəti Gərgəri 30- Rza Babazadə 31- Cavad Babazadə 23- Huşəng Cəfəri 33- Tahir Naqvi 34- Saleh Ədl 35- Rza Rəvandust 36 Rüstəm Rəsuli 37- Fəridə Sadat Əlinəjad Tulun 38- Qızbəs Xadabəndəlu 39-Bəhmən Araz 40- Aydın Xəlifi Zəngir 41 - Əbdüləziz Əzimi Qədim 42- Ələmşah Bədrxani 43- Məhəmməd Təqi İbrahimi Azər 44- Yasin Fərid Meydanlar 45- Babək Fasihi 46- Pərviz Rza Bəglu 47- Salman Sorxmərd 48-Adil Abbaszadə 49-Höccət Sorxmərd 50- Səid Çələbiani 51- Yusif Həzrəti 52- Əzəm Həzrəti 53- Nəsrin Ferdos 54- Babak Mədədi 55- Yaqub Talibi, 56, Nigar Noruzi, 57, Mehryar Rəzmi, 58, Mürtəza Xani, 59, ədud Piri, 60- Nazi Mehdiyan 61, Zöhrə Tahiri, 62, Qolsa Xəlilvənd 63-Nadir İbrahimi 64-Qadir İbrahimi 65-Şövkət İbrahimi 66-Pərivəş Dəlir 67-Mehrnuş Əhmadzadə 68-Yaşar Kamali 69-Məsud Roğəni 70-Pərviz Natiq 71-Kamal Natiq 72-Babək Çübdar 73- Qurban Cəlali Sərdrud 74-Aydın Haşımı 75- Nazila Haşımı 76- Pərəstu Rahnuma 77-Rüqəyyə Məlik Kəndi 78-Maqsud Qaraməliki 79-Səfiyə Baqiri 80-Hədiyə Baqiri 81-Nida Pirayiş 82-Alirza Yəqini 83-Təhminə Qulami 84-Fərrux Qulami 85-Zeynəb Kəbiri 86-Mərziyə Taban 87- Yusif Nəməki 88- Rəhim Fərşçi 89-Fəttanə Fərşçi 90-Leyla Mutab 91-Fəridə Culfai 92-Fərnaz Haqqu 93-Nigar Moqəddəm 94 - Ibrahim Şəndabadi 95 – Məhəmmədrza Cədiri 96- Leyla Heydəri 97-Süməyyə Məhəmmədi 98- Maziyar Təbrizi 100 - Fərhad Abdullahi 101- Günəş Pirhadi 102 – Səmane Rzayi 103- Ulduz Çərəndabi 104 - Solmaz Xankishizadə 105 – Səid Zemhrirlu 106- Mustafa Hac Əlizadə 107- Pərviz Məhəmmədi 108-İskəndər Qadiri- 109- Arəş Türkmani 110- Həmid Şafei 111- Mikail Qulipur 112- Məsud Haci Əlilu Yushanloui 113- Adil Şahverdi 114- Səfər Vəlizadə 115 - Kazim Haşimzadə 116- Əli Xəlili 117- Əmin Rza Xəlilian 118- Rza Hacizadə 119- Əsəd Qurbani 120-Nəsrin Sarimi 121- Cəlal Çavuşian Təbrizi 122- Əli Nuri 123- Hüseyn Əhsənülxətt Təbrizi 124- Əkbər Nəcəflu 125- Behnam Şeyxi Samanlu 126- Məhəmməd Imani 127- Abülfazl Fərzanə 128- Həsən Feyzi 129- Məhəmməd Məhəmmədi 130- Məhəmməd Abbaspur 131- Qulaməli Hüseyn Qulizadə 132- Əmir Muxtarzadə Makuyi 133- Mir Mahmud Yekanli 134- Mürtaza Nur Məhəmmədi 135-Rza Bəşarəti 136- Həbib Yəzdani- 137- Əmin Vənd Noruz 138 - Hadi Sudbər 139- Həmid Qərəbağizadə 140- Əmir Qomi 141- Məhəmməd Təhmasibpur 142- Məhəmməd Xəndan 143- Musa Musəvi 144- Əbülfəzl Heydəri 145- Fəxrəddin Şəkuri 146-Məhəmməd Məhəmmədi 147-Rza Sədr 148-Məsud Sədr 149- Behnam Naserian 150- Xodaverdi Kəriminəjad 151- Məhəmməd Pourhəsən 152- Seyid Alirza Çavuşian Təbrizi 153- Vəhid Şeyx Bəglu 154- Muçtəba Rəzmi 155- Leyli Behzad 156- Əmir Pur Musa -157- Əsğər Əsədi 158Səhənd Nəzmi 159- Mir Həbib Bərqi 160- Əhəd Kəsgin Təbrizi 161- Səid Muğanlı 162- Rza Dağıstani 163- Hamid Məsudi