سون اولایلارلا باغلی مولاحیظه‌لر
1.ایراندا قاجار سولاله‌سی‌نین سونونا قدر سورن "تورک حاکیمیتی" سنتی دونیانین، امپراطورلوق قورما قایدالاری اساسیندا قورولموشدور. بو اساسدا، حاکیم ائتنوس، رعیتلریندن اطاعت، وئرگی و عسگر طلب ائدیردیلر و حاکم ائتنوسون دیلی‌نی دانیشماق یا دیگر ائتنوسلارین داشی‌ییجی‌لاری‌نین اونون ایچینده آسیمله اولماسی آدلی بیر طلبی یوخ‌ایدی. دئمه‌لی مین ایل جواریندا ایرانا حؤکوم سورموش تورک ائتنوسو، اؤز دیل و ساییر ائتنیک اؤزل‌لیک‌لرینی بیر "شخصی" مسئله کیمی گؤرموشدور و بوتون غالب و حاکیم طرفلر کیمی، کیمین حاکیم اولماسی و کیمین مغلوب سیراوی رعیت اولماسینی قاباردان هر بیر ایفاده‌دن چکینمیشدیر. تورکلر بو داورانیشلا، گوج صاحیبی اولماقلاری‌نین مشروعیت اساسلارینی ایضاح ائتمک اوچون، ایسلام دینی و صفوی‌لردن سونرا شیعه ایسلامی بیر گوجلو محلل کیمی قوللانمیشدیرلار.
2.تورکلر 1925 ده ایراندا حاکیم ائتنوس ستاتوسونو ایتیررکن، دونیا دئیشمیشدی و داها، حاکیم ائتنوسلار مودرن تحصیل سیستمی و مرکزی مئدیا گوجونه دایاناراق، رعیتلریندن آسیملاسیون دا، طلب ائدیردیرلر. حاکیم ائتنوس ستاتوسوندان محکوم ائتنوسا یئنی‌جه یئنمیش ایران تورک ائتنوسو، بو طلب‌له ایکی جبهه‌ده قارشیلاشیردی:
بیر: یئنی دوزندن اونلارین پایی، فارسجا یازیب و همین دیلده تحصیل ائمک ایدی. او تاریخده یازیب اوخویانلارین اورانی، بیر فاییز جواریندا ایدی و اونلار دا عربجه و فارسجا یازمانی هم باجاریردیلار و هم او دیللرده یازماغا عادتلری واریدی. او زامانا قدر "تحصیل" ائله عرب و فارس دیللرینی اؤیرنمک‌له باشلایان بیر ایش‌ایدی. سبب ایسه، یوخاریدا ایشاره اولان کیمی، بوتون ایپمپریالاردا اولدوغو کیمی، حاکیم ائتنوسون اؤز ائنیک (تورک) کیم‌لی‌یینی بایراق ائتمه‌مک سیاستی‌ایدی. بئله کی، تورک سارایلاریندا و دؤولت دایره‌لرینده فارس و عربجه یازماق آبنورم‌دان آرتیق، نورم حالیندا ایدی. 53 ایل سونرا، ایران ایسلام اینقیلابی عرفهسینده ایراندا یازیب اوخویا بیلن کسیم‌ین اورانی 37 فاییز ایدی. بو رقم، ایران عراق ساواشی‌ندان سونرا 62ـ یا قالخدی.
ایکی: ائله همان فاکتور یعنی حاکیم ائتنوسون اؤز ائتیک کیمی‌لی‌یینی بایراق ائتمه‌مک و ایسلام و اؤلکه کیمی اورتاق مشروعیت قایناقلاریندان قیدالانماق، ایراندا تورک ائتنوسونون، اؤز تورک کیم‌لی‌یی‌له باغلی بیر حساسلیغی یوخ‌ایدی. حالبوکی همن تاریخده، سنی موسلمانلار و غیری موسلمانلارین مذهبی و دینی کیم‌لیک‌لریله باغلی کیفایت درجهده حساسلیقلاری واریدی. همان دینی و مذهبی حساسلیقلار سونرالار دیل و ائتنیک کیم‌لیک حساسلیقلاریلا، موکممل‌لشدیلر.
بو ایکی فاکتور، تورکلری، ایراندا یئنی‌جه حاکیم اولموش فارس ائتنوسونون یئنی بیر طلبی یعنی غیرفارسلارین آسیمله اولماغا بویون قویماق طلبی‌له اوز اوزه دورماسینا حتی بو طلبه سوءظنله یاناشماسینا مانع اولدو.
بو سورج، ایراندا تورکلرین آراسیندا ساوادلیلارین چوخونلوغا چئوریلمه‌سی‌نه قدر سوردو. ایراندا یازیب اوخویان توکلرین، یوزده آلتمیشی آشماسی، قوزئی آذربایجان‌ین ایستیقلال حرکاتی‌له اوست اوسته دوشدو. بوردان یئنی فیکیرلی تورکلر مئیدانا چیخماغا باشلادیلار. بو یئنی تورکلرین ایلکین ایللرده، آز سایی‌دا الی قلم توتانلاری (تکه توک موستثا حاللار خاریج) فولکلوریستلر، شاعیرلر و لوغتنامه یازانلارایدی.
3.بوتون بو ایللرده (1925ـ1990)، ایراندا "آذربایجان میللی مسئله‌سی" سول حرکاتی‌نین ایران رئژیمینه قارشی قوللاندیغی بیر سیرا کولتورل چالیشمالاردان عیبارت ایدی. هم سول حرکاتی و هم غالیب ائتنوسون بوتون اینستیتوتلاری و فیکیرصاحیبلری اوچون، اهل سنت‌ین (کورد، بلوچ و تورکمنلرین) بیر سیرا حساسیتلری یا فرقلی داورانیشلاری و سؤیلملرینی ائشیتمک، مسبوق به سابقه‌ایدی و بو ایستکلر گونجل‌لشیب دیل و ائتیک کیم‌لی‌یی ائحتیوا ائتمه‌سی ده، بیر مانع اولموردو. آمما 1980جی ایلرین سونلاریندان اعتیبارن، اؤزونون تورک کیم‌لی‌یینی قاباردان تورک، اونلار اوچون تام یئنی بیر فنومن‌ایدی. سانکی مارس‌دان گلمیش موجودلار! سووئت ایتتیفاقی‌نین لغو اولماسیندان دولایی درین شوک شایان مرکزچی سول‌لار اوچون بو بیر فاجیعه‌ایدی. 70 ایل، اؤز کندی آلانلارای حساب ائتدیکلری "آذربایجانچی‌لیق"ین یئنی نؤوعو نه آنتی تورکیه‌ایدی و نه آنتی ایمپریالیست. بوایسه کمونیستلره خیانت، بیر بدعت و بیر کفر ایدی. میرزاعلی اکبر صابیرین ایفاده‌سیله "لاپ جین کیمی بیر زاد"!
بوگونکو دوروم
4.بیزیم نه ائدیب ائتمه‌میزدن و توتدوغوموز مؤوقع‌دن آسیلی اولمایاراق، بو ایکی قاپیدا، یعنی مرکزچی سول و حاکیم ائتنوسون بوتونلوکده هر بیر درگاهیندا، مقبولیت‌یمیز اولمیاجاقدیر. بیزیم قارشی‌میزدا قویولان طلب ایکی فقره‌دیر:
بیر: 1990 دان اؤنجه کی دؤورانا دؤنمک. یعنی بیز شاهپرست، ایرانشهری، کمونیست، فئمنیست، چئوره‌چی، دموکرات، فاشیست، لیبرال، موحافیظه‌کار و هر هانسی باشقا کیم‌لیگه مالیک اولا بیلریک. آمما تورکلرین ائتنیک و کولتورل منسوبیت‌یندن دولایی اونلارا قارشی اعمال اولان تبعضه قارشی سس چیخارماغا حاقیمیز یوخدور!
ایکی: بیز عئینی حالدا، آذربایجان‌ین اوچونجو جومهوریتی و تورکیه جومهوریت‌یندن ده، اعلامی برائت ائتمه‌لی‌ییک!
بو ایکی شرطی یئرینه یئتیرمه‌دن، مرکزچی‌لرین گؤزونده، بیز هئچ حقه مالیک دئیریک. حاکیم ائتنوسدان عیبارت مرکزچی اوپوزیسیونون گؤزونده، حتی ایران ایسلام جومهوریتنیه قارشی بیزیم حاق طلبلریمیز و اعتیراضلاریمیز، دستمازسیز ناماز کیمی بیر ایش ساییلیر. حالبوکی ایشاره اولدوغو کیمی، بلوچ، کورد و حتی تورکمنلرین دورومو بو باخیمدان بیزدن فرقلی‌دیر.
5.بو ایدیعا کی بو مرکزچی قووه‌لرین بیزه بسله‌دیی بو منفی موناسیبت، آذربایجان میللی حرکاتی‌نین آشیری‌لیغی، سیاسی تشکیلاتسیزلیغی، مانیفستسیزلییی، سئکتاریسمی و دیگر نئقاتیو سجیه‌لریله باغلی‌دیر، بیر مغلطه‌دیر. مگر بلوچلارین هانسی مثبت سؤیلمی. مانیفستی یا (جندالله دیشیندا!) سیاسی تشکیلاتی واردیر؟ بئله‌ایسه نه‌دن بو سویوق موناسیبت (اصلینده بایکوت) بوجور کومپاکت حالیندا دیر؟ یعنی اگر مثل اوچون ایراد حرکت‌ین آشیری‌لیغیندادیر، بس بو هئچ معیارلا آشیری اولمایانلارا قارشی بو بایکوتون سببی نه دیر؟ اگر مرکزچی سولچولار، میللی حرکاتی "ساغ" گؤردوکلریندن بو حرکاتا قارشی نیفرت پوسکورورلر، نه‌دن آشکارجاسینا سولچو اولان میللی فعال‌لارا دا بو بایکوتدان و نیفرت کاپانیاسیندان برابر پای دوشور؟ اگر مرکزچی قووه‌لر، آذربایجان میللی حرکاتینی، "تجزیه" کابوسونون تحققینه آپاران بیر فاکتور حئساب ائدیرلر، نه دن، آچیق آشکار آذربایجاندا اینسان حاقلاریندان مودافیعه‌ائدنلر یا یالنیز آذربایجاندا ائتنیک و کولتورل تبعیضه قارشی سس قالدیرانلار دا بو بایکوتا معروض قالیرلار.
6.بو منفی موناسیبت و بایکوتون یوموشالماسینی وعده ائدن بیر فاکتور یوخدور. تورک اینسانی‌نین ایراندا مرکزچی ایرانشهری و مرکزچی سول‌لار طرفیندن قبول گؤرن اؤزل‌لیکلری، یوخاریدا یازیلان کیمی چوخ دقیق تعریف اولوبدور و اهل سنت‌دن (کوردلر، بلوچلار و حتی تورکمنلردن) فرقلی اولاراق، گرک مرکزی حوکومت و مرکزچی‌لی‌یه اؤز وفادارلیقلارینی ایثبات ائتمکده، بیر آنلیغا بئله، قصور ائتمه‌سینلر. مرکزچی سول‌لار اگرچی ایراندا بوگون یوخ سویه‌سینده‌دیرلر آمما هم مدیال گوجلری سایلاریلا موقاییسه اولمایان قدر آرتیقدیر و هم‌ده هر زامان آرتماق پتاسیلینه مالیک‌دیرلر و اونلار اوچون تورکلر گرک ایدئولوژی اساسیندا تعریف اولونموش "میللی مسئله" اوچون جیزیلمیش جیزیقلاردان چیخماسینلار.
7. بو آرادا، کوردلرین توسعه طلب سیاسی قووه‌لری‌نین مؤوقعی، آذربایجانی پاسیو گؤرمک و گؤسترمک و مرکزچی‌لرین گؤزونده اونو کوچومسه‌مک و آذربایجاندان گلن سسلرین قصورلو حئساب ائتدیکلرینی تیراژلاماقدیر.
8.دموکراسی و اینسان حاقلاری و آزادلیق یولوندا گئدن موباریزه‌نی، میللی حرکاته قارشی اعمال اولونان بایکوتون لغوینه و حتی یوموشالماسینا موکول ائتمک یعنی "مصادره به محال". باشقا سؤزله موباریزه‌نی تعطیل ائدیب، بیزه قارشی اعمال اولان تبعیض‌ین ابدی‌لشدیرمک آرزوسوندا اولانلارا قوللوق ائتمک‌دیر. بو دنیزده بیزیم یئلکن‌یمیزه موافق کولک هئچ واخت اسمه‌ییبدیر. بیز همیشه موافق اولمایان هر بیر شراییطه رغمن اؤزوموزو قورویوب و ایره‌لی گئتمیشیک. بوگونکو طالعمیزده یالنیز اؤز ایراده‌میزه باغلی‌دیر. تورکلر هئچ زامان اونون بونون مرحمتینی گؤزله‌مه‌دن اؤز یوللارینی سالارکن او یوللاردا یوروموشلر. بوگون ده، هئچ بیر قارانتی اولمادان و هئچ بیر مؤعجوزه اوممادان، گونئی آذربایجان و ایران تورکلری‌نین طالعی حاضیرکی نسلین ایراده‌سیندن آسیلی دیر.
9.اگر بیز مشروطه اینقیلابی و ایسلام اینقیلابیندا هزینه وئریب، اؤزوموزو اودوزموش حئساب ائدیریک، او اینقیلابلارا قاتیلدیغیمیزا گؤره یوخ، او دؤورلرده "فنا فی مملکت" اولمامیز و هئچ بیر اؤزل میللی ایستکلر‌یمیزین اولماماسی عوجوباتیندان ایدی. بو اودوزمانین آلترناتیوی، مئیدانی ترک ائتمک یوخ، مئیداندا داها دا آکتیو اولوب آمما بو دفعه اؤز میللی ایستکلریمیزی اونودماماقدیر.
10.ایراندا اولان وضعیتین، ایراندان کناردا دوامی کیمی، آذربایجان و ایرانین غیری آذربایجان تورکلری‌نین حاقلاری و حاق سؤزلری‌نین گؤرمزدن کلمک رفتارینی بیز گؤز اؤنونه آلیب و بو غیری موافق کوله‌یین تأثیرینی اؤنجه‌دن اؤز حسابلاریمیزدا لحاظ ائتمه‌لی‌ییک. ان اساسی، بو غیری موافق کوله‌یی هر حیس ائتمه‌میزده بیر مئنتال شوکا دوچار اولمامالی‌ییق.
11.بوتون بوردا دئیلنلر، بیزی "تورکون تورکدن سوای دوستو یوخدور" کیمی یالنیش شوعارلارا ایناندیرماق یا خالقیمیزین یانیندا دوروب حاقلارینی مودافیعه ائتمه‌نین آغیرلیغیندان، مئیدانی ترک ائتمه‌یه بیر دعوت کیمی آنلاشیلمامالی‌دیر. تورکلرین تاریخدن سیلینمه‌ییب، اؤزلرینی بوگونه آلتی باغیمسیز دؤولت و بیر چوخ اؤلکه‌ده کومپاکت یاشایان گوجلو توپلوملار کیمی گتیریب چاتدیرماغا قادیر ائدن مؤعجوزه یا تصادف اولمامیشدیر. تورکلر غیری موافق هر بیر شراییطه رغمن، مؤعجوزه‌لر یاراتماغا قادیر اولموشلار. بوگون گونئی آذربایجان و ایران تورکلری‌نین دورومو و قارشی‌سیندا اولان تاپشیریق، تاریخدن اوخودوغوموز هئچ آیری بیر زمان اولدوغوندان داها چتین دئیر. سیاست دوام ائدیر، مئیدان آچیق‌دیر، بیز مئیدانین تک اویونچوسو دئیریک و مئیدان اصلینده بیزیم‌ده داخیل اولدوغوموز، دوشمنلر و رقیب‌لر و دوست قووه‌لرین یاریش مئیدانی‌دیر. گونئی آذربایجان گرک گونوموزون طلبلری اساسیندا، آذربایجان تورکونون ایراده‌سینی اورتایا قویماقدا، قطعیتلی داورانسین. مییلی حرکاتین تاریخی وظیفه‌سی، میللی ایراده‌نین نه اولدوغونو دوزگون باشا دوشمک، بو ایراده‌نی سیاسی شوعارلار و پلاتفورملارا ترجومه ائتمک و اونلارین محقق اولماسیندا، دایانمادان چالیشمالی‌دیر.
12.کونکرت اولاراق، دموکراسی، اینسان حاقلاری، جندر برابرلی‌یی، سوسیال عدالت و چئوره سورنولاری کیمی بوتون ایران نفوسونون اورتاق دردی اولان ایستکلرله یاناشی، ائتنیک منسوبیت‌دن دولایی تبعیضیلره قارشی‌دا سسیمیزی قالدیرمالی‌ییق. یوخسا سیاست مئیدانی بوشلوق سئومز و بیز او مئیدانی دولدورماساق، سیاسی مئیدان بیزی گؤزله‌مه‌دن، بیزی ائنیک و کولتورل یوخ ائتمک آرزوسوایله هرگون باش یاستیغا قویانلارین الینه کئچه بیلر.
ستوکهولم، 17 اوکتیابر 2022