جمعی از فعالان سیاسی و مدنی آذربایجان روز جمعه ۲۹ شهریور (۲۰ سپتامبر) در بیانیه‌ای خطاب به "عموم دموکراسی‌خواهان کشور" ضمن محکوم کردن "برخوردهای امنیتی" علیه فعالان سیاسی و مدنی آذربایجان هشدار دادند که باید "هوشیاری" را حفظ کرد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
امضاکنندگان این بیانیه عمدتا از افراد و شخصیت‌های اصلاح‌طلب آذربایجانی هستند که در داخل کشور فعالیت می‌کنند. این بیانیه دو روز پیش‌از شروع سال تحصیلی نو و آغاز مدارس در ایران در روز دوشنبه اول مهر (۲۳ سپتامبر) انتشار یافته است.
در بخشی از این بیانیه به تست "بسندگی زبان فارسی" هم اشاره شده است. در سال تحصیلی جدید برای نخستین بار دانش‌آموزان مدارس در برخی از مناطق اقلیت‌های اتنیکی کشور مجبور شده‌اند برای ورود به مدارس امتحان بدهند.
پیشنهاد تست بسندگی زبان فارسی از سوی رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ایران، ۱۸ خرداد (۸ ژوئن) سال جاری مطرح شد و اعتراض‌های زیادی را برانگیخت به طوری که برخی این پیشنهاد را مقابله با زبان‌های مادری دانستند. بر اساس پیشنهاد این مقام آموزش و پرورش ایران، "سنجش زبان فارسی" باید دو سال قبل از مراحل پیش دبستانی در ایران آغاز گردد.
ماشالله رزمی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر مسائل اتنیک، به دویچه وله گفت که آذربایجانی‌هایی که مخالف این "طرح نژادپرستانه" هستند در حال جمع‌آوری امضا و طومار برای ارسال به مجامع بین‌المللی از جمله یونسکو هستند. به گفته رزمی بیش از دو هزار نفر تابحال این طومار را امضا و تست بسندگی زبان فارسی را محکوم کرده‌اند.
به مناسبت روز جهانی زبان مادری در سوم اسفند هر سال در ایران هم مراسم برگزار می‌شود
اعتراض به "اندیشه‌های باستان‌گرایانه و نژادپرستانه"
در بخشی از این بیانیه امضاکنندگان ضمن اشاره به مشکلات عمومی کشور می‌گویند که بایست "برای اعتلای ایرانی دموکراتیک، چندفرهنگی و چندزبانی، با حفظ فاصله از نیروهای تندرو، متحد شد" و به تلاش برای "حفظ انحصار فرهنگی و هویتی بر حول اندیشه‌های باستان‌گرایانه و نژادپرستانه" پایان داد.
در قسمت دیگر این بیانیه تاکید شده است که در آذربایجان "مشکلاتی از جنس دیگر" نیز وجود دارد. مشکلاتی که به قول امضاکنندگان گویی در "پیمان‌نامه‌ای نانوشته میان اکثریت نیروهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی مرکزمحور، بایکوت شده و به محاق رفته‌اند".
در ادامه این بیانیه همچنین آمده است: «اغلب آذربایجانیان اعم از فعالان مدنی و سیاسی و مردم عادی، از طریق نفی هویت، فرهنگ و زبان ترکی به‌طور مضاعف احساس ناخوشایندی می‌کنند و اینگونه می‌اندیشند که تلاشی سیستماتیک برای زدودن فرهنگ ترکی در ایران وجود دارد که می خواهد میراث گرانقدر قرون متوالی دولت‌داری و مناسبات فرهنگی برگرفته از زندگی بخش قابل توجهی از مردم کشور را محو کند.»
فعالین آذربایجانی اعتراض می‌کنند به اینکه به بهانه‌های واهی از اعطای حق تحصیل به زبان مادری جلوگیری به‌عمل می‌آید و با فعالان مدنی که در پی احقاق حق‌شان بوده و به اجرای چنین طرح‌های ضدحقوق بشری معترض هستند، برخوردهایی قضایی و امنیتی صورت می‌گیرد و اخیرا نیز موج جدیدی از صدور احکام قضایی سنگین برای این فعالین مدنی آغاز شده است.
اعتراض به "جریان و محفل مشکوک‌الحال"
امضاکنندگان تاکید کردند: «ما عمیقا متاسفیم که جریان و محفلی مشکوک‌الحال به اذهان دوستان دموکراسی‌خواه، احزاب اصلاح‌طلب و اهل رسانه خط می‌دهد و با ادبیات نفرت پراکنانه و نژادپرستانه سعی در ایجاد تفرقه و درگیری‌های قومیتی می‌کند.»
توضیح ماشاالله رزمی درباره بیانیه فعالان سیاسی و مدنی آذربایجان
فعالان مدنی و سیاسی آذربایجانی در بیانیه خود به برخوردهای امنیتی علیه فعالان مدنی کشور اعم از زنان، کارگری، معلمان، دانشجویی، فعالان زیست‌محیطی و حصر رهبران جنبش سبز به احکام قضایی صادر شده علیه فعالان هویت‌طلب آذربایجانی اعتراض کرده‌اند.
دویچه وله درباره این بیانیه نظر ماشالله رزمی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر مسائل اتنیک را پرسید.
ماشالله رزمی گفت: «برخی از امضا‌کننده‌ها را می‌شناسم و امیدوارم که قدمی که برداشته‌اند تداوم داشته باشد و در رابطه با مسئله حق‌طلبی آذربایجان وجهه حق‌طلبان، هویت طلبان و دمکراسی‌طلبان هر روز بیشتر از گذشته تقویت بشود. فقط نگرانی من این است که ممکن است انگیزه صدور این بیانیه نزدیکی انتخابات باشد. در هر صورت این اقدامی مثبت است. مدارس هم از روز دوشنبه (اول مهر) باز می‌شود و طرح "بسندگی زبان فارسی" که مسئول آموزش ابتدایی آموزش و پرورش مطرح کرده و در بعضی از مناطق آذربایجان هنگام ثبت نام دانش‌آموزان، با آنها مصاحبه شده و به نوعی از آنها امتحان گرفته شده و این باعث ناراحتی اکثر آذربایجانی‌هایی شده که به هویت و زبان خود اهمیت می‌دهند.»
آقای رزمی در ادامه گفت که مسئله آموزش هفته‌ای دو ساعت زبان ترکی آذربایجانی در بعضی از مدارس آذربایجان شرقی در دستور کار است. به نظر می‌آید بعضی از مسئولین بعد از طرح بسندگی زبان فارسی متوجه شدند که این موضوع نارضایتی عمومی ایجاد کرده و اقدام به این کار کردند و البته آن هم می‌تواند یک قدم کوچکی باشد. منتهی آنچه آذربایجانی‌ها خواهان آن هستند آموزش به زبان مادری است نه تدریس دو ساعت زبان در هفته.
در نوشته سمت راست دخترک آذربایجانی خواستار "تحصیل به زبان مادری" شده است
به گفته ماشالله رزمی مسئله فرهنگی برای آذربایجانی‌ها اهمیت زیادی دارد منتهی عده‌ای که خود را طرفدار دموکراسی و برابرحقوقی همه مردم قلمداد می‌کنند در عمل با آموزش زبان غیر ملل فارس یا به طور کلی اقلیت‌هایی که به زبان فارسی صحبت نمی‌کنند مخالفت می‌کنند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
رزمی در این رابطه از جمله به اظهارات غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان و ادبیات فارسی، اشاره کرده که گفته است "لازم نیست زبان مادری آموزش داده شود چون بچه‌ها در خانه زبان مادری خود را یاد می‌‌گیرند".
به گفته ماشالله رزمی این انکار حقیقت و زیر پا گذاشتن معیاری است که در دنیا برای توسعه پایدار توصیه می‌شود